Hægri eða vinstri

Síðan konungssinnar settust hægra megin í franska þinginu, hafa hugtökin hægri og vinstri verið notuð. Hægri oftast um íhaldssemi og sterkt ríkisvald og vinstri um þá sem stóðu fyrir félagslegum þáttum, þ.e. valdinu til fólksins. Reyndar hefur þetta með sterka ríkisvaldið einhvern vegin orðið ofan á hjá báðum fylkingum og fólkið svona dottið til hliðar sem einhvers konar "hráefni".

Síðan þessi hugtök komu fram, hafa breytingar á þjóðfélagsháttum orðið mjög miklar og skilningur fólks á þessum hugtökum breyst til að aðlagast ríkjandi hugarfari, þó í grunni sé þetta spurninginn um það hversu nálægt grasrótinni valdið á að liggja. Reyndin er hins vegar sú að grasrótin hefur aldrei í raun fengið valdið. Hátindur "vinstri" hugsjóna verður að teljast hugmyndin um sovétin, en þar varð hins vegar raunin sú að sterkt ríkisvald myndaðist.

Ég hef hins vegar verið að velta þessum hugtökum nokkuð fyrir mér nú í nokkur ár þar sem ég hef í raun átt erfitt með að samþykkja mig sem annað hvort hægri eða vinstri. Í mörg ár taldi ég mig hægri mann og flestir sem þekkja mig telja svo vera. Hins vegar hef ég á stundum komið fólki í vandræði þar sem ég hef ekki verið alveg fastur í skilgreiningunni. Þegar fólk skilgreinir sig sem hægri eða vinstri, þá er ætlast til þess að það standi vörð um allar hugmyndir sem tengjast þessari flokkun, þannig að hægri maður á að vera fylgjandi nær valdalausu ríkisvaldi, fullu frelsi í viðskiptum og lítilli sem engri félagslegri þjónustu. Vinstrimenn eiga svo að vera þannig að þeir vilja sterkt ríkisvald sem sér um að stjórna verslun og viðskiptum til þess að geta fjármagnað miðstýrða félagslega þjónustu. Auðvitað er þetta nokkur einföldun, en í grófum dráttum er þetta skilgreiningin.

Hvað þá með þá sem eru fylgjandi því að einstaklingurinn eigi að vera frjáls til að sækja sér þá hamingju sem hann óskar sér, án þess að ríkisvaldið stýri því hvernig hann gerir það. Fylgjandi því að ríkið eigi að sjá til þess að til staðar sé félagslegt öryggisnet sem gæti hagsmuna þeirra sem þurfa aðstoð. Að ríkisvaldið sjái um ákveðna samfélagslega þætti á meðan einstaklingurinn sjái um að styrkja og stækka samfélagið.

Málið er að núverandi samfélag er of flókið til þess að hægt sé að setja það í einfallt hægri og vinstri steypumót. Einstaklingarnir verða að geta tekið afstöðu til mála án þess að það þurfi að stimpla þá hægri eða vinstri. Margir vinstrimenn greiða atkvæði gegn málum sem flokkuð eru sem hægri mál, ekki vegna þess að þau telja þetta ekki ganga upp, heldur vegna þess að þetta er ekki "vinstri" hugmyndafræði. Það sama á við hægrimenn, þeir standa gegn því sem skilgreint er sem "vinstri".

Oft hefur verið notuð skilgreiningin "þverpólitísk mál", svo hægt sé að réttlæta það að hægri og vinstri geti verið sammála, en eru ekki öll mál þannig séð þverpólitísk. Eða bara pólitísk.

Mín skoðun er sú að við eigum að hætta að skilgreina allt eftir hægri og vinstri, en fara í staðin að skilgreina hlutina út frá þeirri samfélagslegu þörf sem þeir eiga að uppfylla. Til dæmis þá eru til einstaklingar í samfélaginu sem ekki eru færir um að bjarga sér sjálfir að öllu eða einhverju leiti. Þess vegna er félagslegur stuðningur samfélagslega nauðsynlegur og á þá ekki að skipta máli hvort þetta er skilgreint sem hægri eða vinstri málefni. Einstaklingur sem er fygljandi frelsi einstaklinsins getur líka verið fylgjandi því að ríkið haldi utan um félagslegan stuðning. Það er ekkert sem segir að fólk verði að velja annað og hafna hinu.

Við stöndum núna frammi fyrir því að hugmyndafræði sem kennd er við hægri hefur skapað ákveðna erfiðleika í samfélaginu og krafan um vinstri stjórnmál hefur vaxið. Þarna erum við föst í þessu hægri vinstri. Vandamálið liggur ekki í hægri eða vinstri, heldur þeirri trú okkar að við verðum að velja annað hvort. Af hverju alltaf að hoppa öfgana á milli. Hvor hreyfingin fyrir sig hefur kosti og galla. Við verðum að fara að líta til þess að taka það góða frá báðum vængjum og sameina það í því sem kalla mætti samfélagslega uppbyggjandi þætti. Einstaklingsfrelsi og félagslegt stuðningsnet getur alveg keyrt saman. Þetta er ekki spurningin um annað hvort eða.

Ástandið sem við Íslendingar stöndum frammi fyrir núna er slíkt að því verður ekki breytt ef við ætlum að halda okkur við fast hægir eða vinstri. Því verður aðeins breytt með því að setjast niður og ákveða hvernig samfélag við viljum og hvaða þættir eigi að vera grunnurinn í því samfélagi. Til dæmis tel ég að við eigum að byggja samfélag þar sem einstaklingurinn fær fullt frelsi til að leita sér þeirra hamingju sem hann æskir, svo lengi sem hann skaði ekki þriðja aðila. Einnig vil ég sjá samfélag þar sem ríkisvaldið heldur úti, eða sér til þess að til staðar sé félagslegt öryggisnet sem hjálpar þeim sem á þurfa að halda.

Við verðum að fara að hugsa fyrir utan boxið og hætta að merkja okkur einhverri hægri/vinstri hreyfingu. Svo lengi sem við gerum það, þá munum við aldrei ná að standa saman að þeim breytingum á samfélaginu sem við óhjákvæmilega verðum að gera.

Við Íslendingar verðum að rísa upp úr meðalmennsku hægri og vinstri vængja stjórnmálanna. Við verðum að horfa til þeirra verkefna sem við þurfum að leysa og leysa þau á þann hátt að henti samfélaginu sem best. Við verðum að nota þætti sem heyra undir báða vængina, ekki bara annan. Það er ekki til sá fugl sem flýgur með bara annan vænginn, hann þarf þá báða. Með báða vængi nær fuglinn hæðstu hæðum og ekkert getur stoppað hann.

Sameinumst um það sem þarf að gera. Þannig og aðeins þannig náum við árangri.

Athugasemdir

[Axel Þór Kolbeinsson, 17.5.2009 kl. 18:13]

Líttu á www.politicalcompass.org.  Þar eru skilgreindir tveir ásar til að hægt sé að setja afstöðu fólks í betra samhengi.

[Jón Lárusson, 17.5.2009 kl. 19:32]

Prófaði þennan pólitíska kompás og fékk þar -0,88 á hægri vinstri og 0 á authoritarian eða liberal. Þetta sýnir að ég er vinstrisinnaður miðjumaður. Þetta er eitthvað sem ekki passar við aðrar kannanir þar sem ég hef verið talin hægri sinnaður frjálshyggjumaður.

Það sem þetta sýnir, er að enn og aftur þá er ekki hægt að flokka fólk eftir einhverjum steríómyndum, en það er það sem ég vil koma á framfæri. Um leið og við hættum að setja skoðanir okkar í einhver afmörkuð box, þá fyrst getum við farið að vinna saman.

Þegar farið verður að meta hugmyndir útfrá hugmyndunum sjálfum, en ekki einhverju flokkunarkerfi, þá fyrst förum við að sjá árangur í samfélaginu. Það er fáránlegt að hafna góðri hugmynd bara vegna þess að hún hefur verið flokkuð í annan flokk en þann sem maður telur sig vera í. Að þora ekki að styðja hugmynd vegna hættu á að vera kallaður hægri eða vinstri maður, er náttúrulega bara bull. Það sem á að skipta máli, er hvort hugmyndin sé praktísk eða ekki.

[Axel Þór Kolbeinsson, 17.5.2009 kl. 22:48]

Það er alveg rétt hjá þér að þessi hægri/vinstri skilgreiningar gera sumum erfitt fyrir.  Ég er t.d. samkvæmt þessum kompás -7.12 / -6.10, eða anarkískur kommúnisti, en samt eru ákveðnar hugmyndir sem ég aðhyllist "hægri" í eðli sínu, og það fólk sem ég vinn með í pólitík er mest allt "hægra" megin við mig.

Reyndar vil ég meina að svona pólitískur kompás geti ekki verið nákvæmur nema með að minnsta kosti þrem ásum. 

Raunhæfar hugmyndir geta komið hvaðan sem er, og ég er sjálfur tilbúinn að skoða nánast hvað sem er með opnum hug.  Bestu hugmyndirnar verða svo til ef þú getur komið saman hóp af fólki með mismunandi skoðanir og mismunandi reynslu sem er tilbúið að vinna saman að sameiginlegum lausnum.

[Jón Lárusson, 18.5.2009 kl. 02:42]

Fordómar (for-dómar) hafa allt of mikið að segja í okkar þjóðfélagi. Allt þarf að setja í kassa, merkja og stimpla. Svo þegar fólk er komið í ákveðinn kassa, þá er ætlast til þess að það haldi sig þar og sé ekki að leita út fyrir hann. Þetta gerir ekkert annað en að ala á sundrung í þjóðfélaginu og út frá því veltir maður því fyrir sér hver hafi komið þessu á.

Er hugsanlegt að það sé meðvitað verið að ala á þessu til þess að almenningur nái síður að standa saman. Það er nefnilega svo miklu auðveldara að hafa stjórn á fjöldanum, ef fjöldinn er of sundraður til að átta sig á því hvaða vald hann hefur. Ekki það að maður sé að sjá samsæri í öllum hornum, en maður óhjákvæmilega veltir þessu fyrir sér.

[Axel Þór Kolbeinsson, 18.5.2009 kl. 08:38]

Að deila og drottna er aðferð sem hefur verið notuð með góðum árangri í yfir 2000 ár.  Með tilkomu fulltrúalýðræðis fórum við að taka virkan þátt í því að deila.  En hver drottnar?

[Jón Lárusson, 18.5.2009 kl. 14:49]

Já, það er spurning hver það er sem drottnar. Ef maður veltir fyrir sér hvar valdið liggur, þá ætti svarið að vera augljóst. Til dæmis hafa Bandaríkjamenn verið að berja á Írökum og Afgönum nú í nokkurn tíma og það hefur kostað sitt. Hvernig fjármagna Bandaríkjamenn stríðið og hvað gerist ef þeir sem standa að fjármögnuninni mæta í Washington og segja "nú viljum við að þú ..."

Síðustu aldir hafa stríð verið háð út af alskyns fáránlegum ástæðum, en það er alltaf einn aðili sem vinnur. Það er bankamaðurinn, eða sá sem fjármagnar stríðið.