Hvað er rétt gengi?

Við höfum verið að rífast um rétt gengi krónunnar í mörg ár og virðumst ekki geta komist að neinu samkomulagi með það hvað sé rétt gengi. Getur verið að ástæðan sé sú að við höfum ekki velt því fyrir okkur hvað sé rétt gengi.

Er rétt gengi krónunnar það að hún sé svo sterk að við almenningur séum alltaf að "meika rosa díla" þegar við verslum erlendis, eða á hún að vera það veik að það sé iðnaðurinn sem "meiki rosa díla". Á hvorn vegin sem er, þá "tapar" annað hvort almenningur eða iðnaðurinn.

Ég vil hins vegar velta fram spurningunni, hver er tilgangur gengisskráningar? Gengisskráning er notuð til að vinna viðmið á milli gjaldmiðilssvæða. Tilgangurinn hlýtur að vera sá að við getum keypt sambærilegar vörur á sambærilegu verði, óháð því hvar á hvoru myntsvæðinu við erum. Þannig ætti meðaltal neyslu að verða svipað, sama í hvoru landinu við erum. Auðvitað verða allar vörur aldrei á sama verði, en jafnt út ætti þetta að koma niður á því sama.

Eftir að hafa skoðað þetta nú síðasta árið, eftir að krónan féll niður í ekki neitt, eins og sumir vilja meina, þá virðist mér hún hugsanlega vera komin nær réttri skráningu ef við skoðum skráninguna síðustu 5 ár. Auðvitað er gott að gera alltaf "díla" þegar maður ferðast, en er það sanngjarnt gagnvart innlendri verslun? Er eðlilegt að veikja innlenda verslun til hagsbóta fyrir erlenda? Hvernig er staðan hjá okkur þegar við ferðumst í dag, er allt verðlag miklu dýrara en hér heima? Það eru til vöruflokkar sem eru dýrari úti en hér heima, en hversu mikið. Við erum vön að hafa bjórinn miklu ódýrari erlendis, en hvað með aðrar vörur? Ég fór til London fyrir síðustu jól og það kom mér á óvart að vörur voru annað hvort svipaðar í verði eða ódýrari. Sum veitingahús gátu verið dýrari en hér heima, en samt ekki svo mikið. Það sama hefur verið upp á teningnum í Frakklandi. Ég er ekki að sjá að vörur þar séu mikið dýrari en hér heima og jafnvel ódýrari.

Við verðum að átta leggja það niður fyrir okkur hvernig hlutirnir eiga að vera, áður en við kvörtum yfir því hvernig þeir eiga ekki að vera. Ef við gerum það ekki, förum við bara í hringi. Þetta á ekki bara við um gengið, heldur allt kerfið okkar í dag.

Veik króna hjálpar iðnaðinum en rýrir kaupmátt almennings

Athugasemdir

[Hörður Þórðarson, 26.1.2010 kl. 09:22]

Þetta er ósköp einfalt. Rétt gengi er það sem markaðurinn ákveður. Það á við um myntir að sama skapi og vörur. Rétt verð á notuðum bíl er það sem kaupandi og seljandi sætta sig við.

[Jón Lárusson, 26.1.2010 kl. 09:32]

Markaðurinn er ekki vitsmunavera. Þetta er samsafn einstaklinga sem keyrður er áfram af tveimur kvötum, græðgi og hræðslu. Græðgin leitar til að menn vilja hagnast á meðan hræðslan við að tapa vinnur á móti henni. Að halda það að markaðurinn sé samsafn einstaklinga sem vinni útfrá rannsóknum og yfirveguðu mati, er misskilningur. Ég var reyndar að vonast eftir þessari athugasemd, því hún er merki um þann misskilning sem við höfum á markaðnum.

Markaðurinn er nytsamur til margra hluta, en hann gefur ekki "rétt" verð á neinu. Hann er alltaf merki um huglægt mat einstaklinga, ekki rökrétta hugsun. Það þarf ekki margra ára stúdíu á markaðnum til að átta sig á þessu. Hjarðhegðun er lykillinn að skilningi á markaðnum ekki heilbrigð skynsemi og hjarðhegðun getur aldrei ákveðið rétt gengi.

Þeir sem aðhillast þessa skoðun eru að ýta undir vitleysuna sem við erum að súpa seyðið af í dag.

Markaðurinn fékk að "ráða" genginu síðustu árin fyrir hrun og ég held að við getum flest verið sammála um að þá var gengið ekki "eðlilegt".

Eitt enn varðandi myntir, þá er mynt ekki það sama og vörur. Vörur eru verðmæti, mynt er ávísun á verðmæti.

[Kári Harðarson, 26.1.2010 kl. 09:54]

Ég vil taka undir með Stieglitz:

Adam Smith, the father of modern economics, is often cited as arguing for the “invisible hand” and free markets: firms, in the pursuit of profits, are led, as if by an invisible hand, to do what is best for the world. But unlike his followers, Adam Smith was aware of some of the limitations of free markets, and research since then has further clarified why free markets, by themselves, often do not lead to what is best.  The reason that the invisible hand often seems invisible is that it is often not there.

Whenever there are “externalities”—where the actions of an individual have impacts on others for which they do not pay, or for which they are not compensated—markets will not work well.

Markets, by themselves, produce too much pollution. Markets, by themselves, also produce too little basic research. (The government was responsible for financing most of the important scientific breakthroughs, including the internet and the first telegraph line, and many bio-tech advances.)

Government plays an important role in banking and securities regulation, and a host of other areas: some regulation is required to make markets work. Government is needed, almost all would agree, at a minimum to enforce contracts and property rights.

The real debate today is about finding the right balance between the market and government (and the third “sector”—non-governmental non-profit organizations.) Both are needed. They can each complement each other. This balance differs from time to time and place to place.^[11]

Markaðurinn fer þá leið sem er hentugust en hann varðar ekki nauðsynlega leiðina.

[Kári Harðarson, 26.1.2010 kl. 09:55]

PS:  Gleymdi að vísa í heimildir : http://en.wikipedia.org/wiki/Invisible_hand

[Jón Lárusson, 26.1.2010 kl. 10:22]

Frjáls markaður skapar ákveðna verðmyndun og ekki síður, sér til þess að það sé hreyfanleiki á þeim verðmætum sem verið er að versla með. Virkur markaður í landbúnaði eða á málmum, hjálpar til við að viðhalda verðmynduninni. En svo koma stökk í verði og fall. Það sem veldur þeim sveiflum er í flestum tilfellum geðshræring og panik. Olíuverð er gott dæmi um þetta. Í aðdraganda innrásarinnar í Írak, hækkaði verð á olíu og var hættan á stríði talin ástæða hækkunarinnar. Þ.e.a.s. innrás gæti dregið úr framboði á olíu. Þegar innrásin átti sér hins vegar stað, þá féll verðið á olíunni, ekki vegna þess að olíuforðinn var eitthvað öruggari, heldur vegna þess að óvissunni um það hvort innrásin yrði, var horfin. Óvissan réð verðinu, ekki atburðurinn sjálfur.

Þegar við svo horfum á stærð markaða, þá skiptir stærðin máli. Litlir markaðir laða til sín einstaklinga sem veðja á sveiflur. Þannig er ekki að myndast "rétt" verð, heldur eru sveiflurnar nýttar til að afla tekna.

Hlutabréfamarkaðir eru svo eitt enn. Hvar á að taka hagnaðinn. Er skráð gengi á markaði rétt verðmæti félags. Félag sem er í stöðugum rekstri, skilar reglulegum en litlum arði er verðmætt til fjárfestinga. Allt of oft er litið til sveiflu í gengi og félagið metið út frá því. Sveiflurnar geta verið tilkomnar vegna þess að stór hluti fjárfesta á markaðnum eru að losa stöður vegna veðkalla og hafa því ekkert með rekstur félagsins að gera.

Ég hef ekkert á móti markaðnum, þvert á móti. Hins vegar verður fólk að gera sér grein fyrir eðli hans.